Tóm tắt nội dung [Hiển thị]
Theo quan niệm dân gian, phóng sinh chính là làm việc thiện và người phóng sinh sẽ được tích đức, nhận lại nhiều may mắn. Tuy nhiên, việc phóng sinh cũng cần phải có sự hiểu biết để tránh tổn phúc và tổn thọ.
Dịp lễ rằm tháng 7, nhiều nơi tổ chức lễ phóng sinh. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu về ý nghĩa của việc làm này cũng như điều lưu ý khi phóng sinh để không mất phúc?
Lễ phóng sinh là gì?
Theo quan niệm của người phương Đông, phóng sinh là hành động phóng thích, giải thoát những loài sinh vật khác khỏi sự giam cầm, ràng buộc hoặc thoát khỏi tình trạng bị đe dọa đến tính mạng, như: bị giam nhốt trong những chiếc chậu, lồng, nhà giam hoặc là đang bị tra tấn hành hạ, hoặc sắp bị giết chết...
Theo quan niệm của nhà Phật, phóng sinh sẽ mang lại nguồn phúc đức dồi dào, người phóng sinh là người làm việc thiện và sẽ gặp nhiều may mắn, thuận lợi, cải thiện sức khỏe, tuổi thọ, giảm bớt nghiệp quả do chính mình tạo ra.
Vì vậy, phóng sinh là một việc làm được nhiều người áp dụng, khuyến khích nhau cùng thực hiện bởi tính nhân văn.
Tuy phóng sinh được hiểu đơn giản như vậy nhưng chúng ta không nên thực hiện một cách tùy tiện.
Bản chất của phóng sinh là một việc làm xuất phát từ lòng từ bi. Phóng sinh với những mục đích vụ lợi như mong cầu may mắn, thành đạt, giàu sang... là sai lạc với bản chất của hành động này. Về bản chất, phóng sinh dựa trên trái tim, tình yêu thương, đúng nơi, đúng thời điểm; không phải số lượng phóng sinh càng nhiều thì càng dày phước.
Phóng sinh như thế nào cho đúng?
Phóng sinh xuất phát từ tâm, tùy tâm người làm, nếu tâm không thiện, suy tính điều ác thì phóng sinh theo trào lưu, chạy đua số lượng không hề có ý nghĩa, lợi ích gì.
Đạo Phật coi trọng phóng sinh tùy duyên, nghĩa là thấy động vật đang gặp nạn thì cứu giúp ngay khi đó.
Phóng sinh là một lần nữa giải thoát, đem lại sự sống cho các loài sinh vật, vì vậy, cần tìm hiểu về môi trường sống của chúng để xem địa điểm phóng sinh có phù hợp hay không?
Phóng sinh động vật vào những môi trường không phù hợp, ví dụ như thả cá vào những ao hồ bị ô nhiễm, thả rùa cạn xuống nước, thả cua bể vào sông, hồ nước ngọt... có thể sẽ trở thành hành vi "sát sinh" chứ không còn là phóng sinh.
Phóng sinh kèm những hành vi thiếu ý thức như xả túi nylon, đổ tro vàng mã xuống nguồn nước là hành vi làm ô nhiễm môi trường, gây hại đến sự sống của nhiều loài động vật.
Việc phóng sinh nên được thực hiện thầm lặng và khi có điều kiện. Thay vì chọn những ngày lễ lớn để phóng sinh theo số đông, việc phóng sinh đều có thể được làm bởi bất kỳ ai, mọi lúc, mọi nơi, không kể bất cứ ngày giờ nào.
Thực trạng lợi dụng tâm lý phóng sinh trong tháng Vu Lan Báo Hiếu
Nhà chùa hãy từ chối chủ trì lễ phóng sinh để thôi khuyến khích việc bẫy chim, đánh bắt cua ốc bán cho người muốn làm lễ ấy, bởi phóng sinh như thế khác gì sát sinh.
Trong tiết trời oi nóng, một lồng chim, mấy chậu cá, cua, ốc được bê ra đặt dưới bóng cây gần hồ cạn, nơi nhà sư chuẩn bị làm lễ phóng sinh để hồi hướng công đức cho một người mới qua đời, theo đề nghị của gia đình. Số động vật này được mua từ hôm trước và chuyển đến chùa sáng hôm đó, chờ đến giờ tốt giữa buổi chiều mới làm lễ.
Lúc này, những con chim đều ủ rũ, gục đầu, nhắm nghiền mắt. Mấy bà vãi nhặt bỏ hàng chục chú cua đã chết vì chờ đợi quá lâu. Chúng vẫn phải chờ thêm gần một tiếng đồng hồ nữa để mọi người tụng kinh và thực hiện xong các nghi lễ.
Khi được trả tự do, phần lớn số cua vẫn đứng im lìm ở nơi được thả, một số con chỉ khẽ động đậy, mãi một lúc lâu mới chậm chạp bò ra chỗ nước sâu hơn. Người ta phải tìm cành cây để xua những con cá đang lờ đờ cạnh bờ ra xa…
Đây là một lễ phóng sinh mà tôi chứng kiến vào tháng trước.
Những ngày tháng 7 Âm lịch này, có rất nhiều buổi lễ tương tự được thực hiện khắp cả nước, đồng nghĩa với việc có hàng vạn, hàng triệu sinh linh đang sống yên lành bị bắt và mua đi bán lại.
Chúng bị cầm tù đến kiệt sức và hấp hối, chờ “phóng sinh” nhằm đổi lấy phúc lộc, bình an cho ai đó, theo niềm tin của những kẻ vô minh.
Trong mấy trăm sinh linh bị bắt để thả trong buổi lễ tôi vừa kể, số sống sót liệu có đến một phần mười? Nghe nói, những con chim hôm đó được thả ra ở một vườn cây ăn trái, nhiều con không chịu bay đi, thật ra là không bay nổi, sợ rằng đêm ấy sẽ thành mồi cho lũ chuột.
Đó là sát sinh chứ đâu phải phóng sinh!
Phóng sinh là cứu mạng. Nhưng việc người ta làm trong các lễ này là diễn một màn kịch, tưởng rằng có thể lừa bịp trời đất để nhận về cái công đức cứu những con vật tội nghiệp đã vì họ mà chết oan kia.
Nhiều người nổi da gà trước bức ảnh những chú chim non chết khô trong tổ đang lan truyền trên mạng xã hội với chú thích “chim non sau những ngày mẹ bị phóng sinh”.
Dù đây chỉ là bức hình minh họa, nó cũng nói lên được sự thật tàn khốc sau những nghi lễ dùng sinh mạng của hàng chục, hàng trăm động vật để đổi lấy “thiện quả” cho những người mê muội: Không chỉ những con vật “bị phóng sinh” mất mạng, mà đàn con thơ dại của chúng cũng không tránh khỏi cái chết.
Vậy đó là hành thiện để tích đức hay độc ác, nhẫn tâm? Câu trả lời đã rất rõ ràng. Không chỉ ác mà còn là lừa dối.
Những người tổ chức, thực hiện và tham gia các nghi lễ phóng sinh đều biết rõ những con vật mà họ thả từ đâu ra. Chúng bị săn, bị đánh bắt để bán cho những người có nhu cầu phóng sinh. Có rất nhiều cửa hàng chuyên làm dịch vụ này.
Thật mỉa mai khi họ vừa quảng cáo, rao bán chim trời, tôm cá… vừa rao giảng về luật nhân quả và cái lợi của phóng sinh.
Khách hàng của họ là những người “làm việc thiện” như một hình thức đổi chác với thần linh, trời phật. Tất cả họ đều biết, nếu không có nghi lễ phóng sinh, những con vật này vẫn được sống tự do hoặc chí ít cũng còn khỏe mạnh.
Những người cầu phúc lộc bằng cách bắt rồi thả những sinh vật khác ấy tàn nhẫn vì tối tăm, kém hiểu biết. Chỗ dựa để họ yên tâm rằng mình đang làm việc đúng đắn chính là các nhà tu hành thực hiện nghi lễ cho họ.
Là người hướng dẫn tâm tinh, sự có mặt, sự chủ trì của nhà tu hành trong lễ phóng sinh khiến cho hàng vạn gia đình yên tâm bỏ tiền mua tự do, an toàn và tính mạng của hàng triệu con vật tội nghiệp mỗi dịp rằm tháng 7.
Phật dạy rằng tâm thiện phải đi đôi với trí tuệ. Nhưng để lời dạy này thấm nhuần trong mọi thiện nam tín nữ, các bậc tu hành hãy ngừng chủ trì thực hiện nghi lễ phóng sinh như trên, vì đó xét cho cùng là sự khuyến khích săn bắt động vật khiến chúng chết hàng loạt, thậm chí tận diệt.
Đó là sự khuyến khích “làm việc thiện” một cách hình thức, giả dối, làm méo mó cách hiểu về từ bi hỷ xả - cứu vớt chúng sinh mà không cầu lợi ích cho mình, không cầu được thưởng công hay báo đáp.
Nếu cứ phóng sinh theo phong trào như vậy, phúc chẳng thấy đâu mà chỉ thấy tội. Hành thiện trong sự vô minh là vô tình tiếp tay cho kẻ khác làm ác, cũng như chính mình làm ác.
Nếu thật sự yêu thương muôn loài, muốn cứu vớt chúng, mong chúng được bình yên, hãy từ bỏ nghi lễ phóng sinh hình thức. Nhà chùa đừng tổ chức lễ này nữa. Mọi người đừng bao giờ mua những con vật bị bán với mục đích “phóng sinh”, cho đến khi không còn ai làm nghề này nữa.
Đó mới là phóng sinh thật sự.
Để phục vụ nghi lễ phóng sinh, nhưng con chim này bị săn bắt, cầm tù và nhiều con trong số đó có thể sẽ không còn sống khi được thả.
Phóng sinh theo kiểu những người trẻ
Câu chuyện phóng sinh hiện đã lan rộng trên mạng xã hội thu hút sự chú ý của nhiều người trẻ, thậm chí thuộc thế hệ gen Z. Bạn Trần Võ Thị Mai kể: “Mẹ tôi trước đây hay đi chùa tham gia các lễ phóng sinh. Hầu như năm nào cũng làm một hai lần. Có lần theo mẹ thấy người ta thả cả rùa cạn xuống nước, rồi cá thả đầu này, thì đầu kia có người giăng lưới bắt lại ngay, tôi thấy không ổn mới thuyết phục mẹ đừng làm vậy nữa.
Bây giờ, chúng tôi thường gửi tiền quyên góp cho các tổ chức cứu hộ động vật. Việt Nam đang có quá nhiều loài động vật đang đứng trên nguy cơ tuyệt chủng, hoặc nằm trong danh sách đỏ. Chỉ cần 1-2 usd, mọi người chung tay lại là có thể cho các em ấy một cơ hội sống.
Nếu phóng sinh được hiểu là cứu sống động vật, vậy thì tôi nghĩ, việc không đánh, bắt, giết, tạo môi trường, điều kiện cho nó sinh tồn mới là đúng, chứ không phải tạo điều kiện cho người ta săn, bắt rồi mình mua lại, thả nó ra. Trong quá trình mua đi bán lại ấy, biết bao con vật vô tội đã chết”.
Về chuyện phóng sinh, họa sĩ Thăng Fly (sinh năm 1988) đã bày tỏ thái độ rõ ràng qua hai bức tranh đơn giản kể về đối thoại của hai mẹ con chim bị bắt chờ phóng sinh. Theo đó, chim con hỏi mẹ: “sao loài người cứ bắt tụi mình rồi lại thả thế hả mẹ”, chim mẹ trả lời: “họ làm thế để thể hiện lòng nhân ái con ạ”. Bức tranh này được Thăng vẽ từ tháng 8/2022 đến nay đã có 132.000 like, 3.800 bình luận và 6.600 lượt chia sẻ. Nhiều bình luận để lại đã nhận xét rằng: “lòng nhân ái kiểu này là một thứ giả trân và nó chỉ tạo nghiệp chứ chẳng có phúc báo nào ở đây cả”.
KOL Tuấn Hòa (người có ảnh hưởng trên mạng xã hội) chia sẻ quan điểm phản đối chuyện phóng sinh, nhận được gần 100.000 lượt đồng tình: “Tôi không đi chùa nhiều, chỉ lâu lâu ăn chay, miệng thỉnh thoảng vẫn nghiệp, nhưng thấy người cần giúp thì giúp, báo hiếu ba mẹ theo khả năng của mình, quyên góp định kỳ cho những người nuôi chó mèo hoang chứ tuyệt không phóng sinh. Tôi không muốn tiếp tay cho nghề săn bắt, nuôi nhốt... chim hoang dã”.
Họa sĩ Nguyễn Quốc Dân nhiều năm nay cũng nổi tiếng trong cộng đồng bảo vệ động vật ở hành động thường xuyên bỏ tiền túi mua chó từ những lò mổ để “phóng sinh”. Anh Dân kể: cứ đi trên đường gặp người bán chó trên đường đến lò mổ là anh không thể ngoảnh mặt làm ngơ được. Kiểu gì cũng phải dừng lại, mua giá cao, có khi còn phải năn nỉ để người ta “sang nhượng”. Hàng trăm con chó đã được anh giải cứu trong nhiều năm. Số chó ấy, một phần anh giữ nuôi, phần lớn còn lại anh dành tặng các bạn bè trong hội yêu động vật và không bao giờ lấy một đồng từ những người chủ mới này. Câu chuyện của anh Dân đã trở thành một ví dụ của phóng sinh rất thường được nhắc lại vào những dịp phong trào này lên cao điểm như Rằm tháng 7 âm lịch.
Đại đức Thích Viên Minh chia sẻ về việc phóng sinh
“Phóng sinh là cứu một sinh vật đang gặp nguy hiểm đến tính mạng ra khỏi cạm bẫy của nó. Như vớt một con ong, con kiến ra khỏi bể nước, hay thấy chim mắc bẫy thì thả nó ra, thấy cá mắc cạn thì giúp nó xuống nước chẳng hạn, chứ không nên phóng sinh như một phong trào nhằm cầu nguyện gì cho mình. Kiểu phóng sinh hiện nay đã trở thành một tệ nạn của người thiểu trí, không phải vì thương yêu và tôn trọng mạng sống mà vì để cầu lợi cho mình.
Chính những hành động này đã tạo điều kiện cho những người làm nghề bất chính hại đến biết bao sinh linh vô tội. Phóng sinh sai cách chính là tạo nghiệp. Vì một khi có ý đồ thì đằng sau cái phước rất dễ ẩn náu cái tội. Nên phước có thể làm duyên cho tội và tội cũng có thể làm duyên cho phước trong vòng tương đối nhị nguyên.
Vì vậy, một tâm thiện phải đi đôi với trí tuệ mới không bị rơi vào tình trạng phản tác dụng”.
